Η Λάρυμνα είναι παραθαλάσσιος οικισμός στον Βόρειο Ευβοϊκό κόλπο, στον ομώνυμο «όρμο της Λάρυμνας», και βρίσκεται 130 χιλιόμετρα περίπου βορειοδυτικά της Αθήνας, σε μεσοσταθμικό,υψόμετρο 5 μέτρων. Ανήκει στον Νομό Φθιώτιδας και στον Δήμο Λοκρών. Γειτονικοί οικισμοί είναι οι Μαρτίνο (ανατολικά), Μαλεσίνα (βόρεια) και Άγιος Ιωάννης (νότια). Πάνω από τη Λάρυμνα υψώνεται ο λόφος Αετόλυμα. Κύριο χαρακτηριστικό είναι ότι ο οικισμός εφάπτεται με το εργοστάσιο μεταλλουργίας ΛΑΡΚΟ. Βρίσκεται στην θέση της ομώνυμης αρχαία βοιωτικής πόλης, που αναφέρεται από τον Παυσανία.

Ιστορία

Τμήμα του αρχαίου τείχους της Λάρυμνας 

Η Λάρυμνα ήταν η ανατολικότερη πόλη της Οπουντίας Λοκρίδας, στη θέση της σημερινής Λάρυμνας (Καστρί). Η συμβολή της στην ανάπτυξη του αρχαίου Ελληνικού κόσμου, λόγω της γεωγραφικής της θέσης υπήρξε σπουδαία. Πόλη εμπορική, πλούσια και καλά οχυρωμένη με τείχος χτισμένο με πολυγωνικούς και τετράγωνους ογκόλιθους. Άξια λόγου ήταν τα πολλά και μεγάλα οικοδομήματα, με ιδιαίτερο οικοδόμημα τον ναό του Διονύσου με το άγαλμά του. Τη βόρεια πλευρά του λιμανιού της την ένωνε μια μεγάλη τρίτοξη γέφυρα με την απέναντι χερσόνησο. Το στόμιο του λιμανιού έκλεινε με αλυσίδα για να επισημαίνεται η πλημμυρίδα και η άμπωτη του Ευρίπου. Με βάση τις ιστορικές πηγές, το 225 π.Χ. ο Αντίγονος ο Δώσων παρέμεινε στα πλοία του όταν αυτά κάθισαν στον πυθμένα της θάλασσας, κοντά στο λιμάνι της Λάρυμνας, έως ότου σχηματιστεί η πλημμυρίδα. Το 85 π.Χ. η πόλη καταστράφηκε από τον Ρωμαίο Σύλλα γιατί συμμετείχε στην επανάσταση ενάντια στους Ρωμαίους μαζί με την πόλη των Αλών.

Παράλιο τμήμα του τείχους της Λάρυμνας 

Σύμφωνα με τον Παυσανία (Βοιωτικά 23,7) η Λάρυμνα οφείλει το όνομά της στην κόρη του Κύνου Λάρυμνα, αιτιολογώντας έτσι και τον δεσμό μεταξύ Λορκών και Λάρυμνας, αν και ανήκε στις Φωκικές πόλεις. Από αρχαιοτάτων χρόνων η Λάρυμνα ήταν φόρου υποτελής στους Οπουντίους Λοκρούς. Από τα μέσα του 4ου π. Χ. αιώνα προσχώρησε οικειοθελώς στους τότε ισχυρούς Θηβαίους. Αρχαιότερη και ισχυρότερη της Λάρυμνας ήταν η Άνω Λάρυμνα, κοντά στις εκβολές του Κηφισού ποταμού, η οποία κατά την Ρωμαιοκρατία, έχασε την αίγλη της. Η ακρόπολη της Άνω Λάρυμνας ήταν στη σημερινή θέση «Παζαράκι», όπου διακρίνονται ίχνη κυκλώπειων τειχών πάχους 2,40 μέτρων. Τα αρχαιολογικά ευρήματα βεβαιώνουν ότι η τοποθεσία κατοικήθηκε κατά τη Νεολιθική εποχή. Σύμφωνα με τον Στράβωνα (9, 406) ξεχώριζε η παραλιακή Λάρυμνα, επίνειο του Ορχομενού και άλλων παραλιμνίων βοιωτικών πόλεων, από την 'Ανω Λάρυμνα, η οποία ήταν κτισμένη 3-4 χιλιόμετρα ενδότερα και τη θεωρούσε Λοκρική πόλη. Σύμφωνα πάντα με τον Παυσανία Λάρυμνα ήταν ή Κάτω Λάρυμνα.

Πίθος στο λιμάνι της Λάρυμνας

Στο τέλος του 5ου και αρχές 6ου μ. Χ. αιώνα ο νοτιότερος γνωστός παράκτιος οικισμός βρισκόταν στην Λάρυμνα στη Λοκρίδας. Στην τοποθεσία Παζαράκι η αρχαιολογική σκαπάνη εντόπισε ίχνη οικισμού και βασιλικής και στην παραλία λείψανα λιμενικών έργων και οχυρώσεων, πιθανότατα της εποχής του Ιουστινιανού.

Από το 1800-2000

Πολύτιμη πηγή πληροφοριών για τις δραστηριότητες των κατοίκων της Λάρυμνας τους νεώτερους χρόνους είναι οι γραπτές μαρτυρίες του Ουίλιαμ Μάρτιν Ληκ (William Martin Leake), Άγγλου στρατιωτικού, ο οποίος περιηγήθηκε στην Ελλάδα στις αρχές του 19ου αιώνα. Από τις αναφορές του εξάγεται το συμπέρασμα ότι η Λάρυμνα, λόγω της άφθονης παροχής νερού, (2 νερόμυλοι) εξασφάλιζε σημαντική οικονομική και κοινωνική δραστηριότητα για τους κατοίκους της. To λιμάνι της την εποχή αυτή αποκτά στρατηγική σημασία για τα οικονομικά συμφέροντα της χώρας, λόγω της εξαγωγής μεταλλεύματος στο εξωτερικό, διαγράφοντας ένα μέλλον με ιδιαίτερη δυναμική. Το 1894 όμως απρόσμενα η ανοδική πορεία της Λάρυμνας ανακόπτεται λόγω του ισχυρού σεισμού που έπληξε όλη τη Λοκρίδα. Με τον ερχομό του 20ού αιώνα ανασυγκροτείται και πάλι με την κατασκευή μεγάλων εγκαταστάσεων εργοταξίου σιδηρονικελίου στην παραλία της. Το 1912 με την κατάργηση του συστήματος των Δήμων και τη μετατροπή των οικισμών ξανά σε αυτόνομες κοινότητες ο οικισμός Λάρυμνας την 23/9/1923 αναγνωρίστηκε σε Κοινότητα.

Το εργοστάσιο της ΛΑΡΚΟ 

Στις αρχές της δεκαετίας του ΄30 χτίστηκε το Δημοτικό Σχολείο και το 1932 ιδρύεται ο Γεωργικός Συνεταιρισμός Λάρυμνας, πρωτοποριακή κίνηση για τα κοινωνικά δεδομένα της Λοκρίδας.
Το 1938 στις εκβολές του κεφαλόβρυσου στο φαράγγι κατασκευάζεται νέο υδροκίνητο συγκρότημα (μύλος-μαντάνι-ντρεσίλα) προσφέροντας τις υπηρεσίες του στους κατοίκους της περιοχής μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ΄70. Κατά τη διάρκεια του Β΄Παγκόσμιου Πολέμου καραβιές μεταλλεύματος έφευγαν λαθραία για τη Γερμανία, ώστε να ενισχύσουν την πολεμική της βιομηχανία. Το 1952 μεταπολεμικά αρχίζει εκ νέου η εκμετάλλευση των μεταλλείων. Το 1958 εγκρίθηκε με Βασιλικό Διάταγμα εγκρίθηκε το ρυμοτομικό σχέδιο πόλεως, το ηλεκτρικό ρεύμα θα φωταγωγήσει τη Λάρυμνα και θα ιδρυθεί επίσημα το ποδοσφαιρικό σωματείο «Η Προοδευτική» Λάρυμνας.

Το 1963 ιδρύεται η εταιρεία ΛΑΡΚΟ και την 14η Ιανουαρίου 1964 η θαλάσσια συγκοινωνία και το διαμετακομιστικό εμπόριο, που για χρόνια γινόταν από το λιμάνι της Λάρυμνας προς τα λιμάνια του Ευβοϊκού, του Παγασητικού και του Θερμαϊκού έλαβε τέλος λόγω της ανάπτυξης του σύγχρονου οδικού δικτύου με την Εθνική οδό και τους τοπικούς άξονες να ενώνουν τις πόλεις και τα χωριά.

Η νήσος του Αγίου Νικολάου στον κόλπο της Λάρυμνας 

Τη δεκαετία του 1970 χτίζονται τα πρώτα σπίτια του οικισμού ΣΑΠΕΡ και γίνεται η έναρξη του ιδιωτικού Γυμνασίου του ιδρύματος Μποδοσάκη στον οικισμό ΛΑΡΚΟ. Το 1970 ανοίγει το Φαρμακείο Λάρυμνας. Το 1978 συστήθηκε η Κοινοτική Βιβλιοθήκη. Το 1979 ιδρύθηκε ο Μορφωτικός Σύλλογος και το 1986 ο Βρεφονηπιακός Σταθμός. Το 1993 ιδρύεται ο Σύλλογος Προστασίας Ιστορικής Κληρονομιάς και αρχίζουν οι εργασίες για την προστασία και ανάδειξη του βυζαντινού ναού του Αγίου Νικολάου. Το 1999 αποτελεί Δημοτικό διαμέρισμα του διευρυμένου Καποδιστριακού Δήμου Οπουντίων και το 2011 Τοπική Κοινότητα του Καλλικράτικου Δήμου Λοκρών.

Ήθη – Έθιμα - Πολιτιστικά δρώμενα

Ημέρα γιορτής για τη Λάρυμνα είναι η 9η Μαΐου όταν τιμάται ο Άγιος Νικόλαος ο νέος. Το εκκλησάκι του βρίσκεται σε ένα μικρό νησί του κόλπου της Λάρυμνας όπου τη συγκεκριμένη ημέρα οι κάτοικοι συγκεντρώνονται ψήνουν αρνιά, χορεύουν και τραγουδούν γιορτάζοντας τον Άγιο. Επίσης ο Πολιτιστικός Σύλλογος Λάρυμνας «Η Λάρυμνα», που ιδρύθηκε το 2001, έχει πραγματοποιήσει με τα αντίστοιχα τμήματα του συλλόγου διάφορες εκδηλώσεις με τη μορφή είτε χορωδιακών συναυλιών, είτε παραδοσιακών χορών.