Τα Δικαιώματα των Παιδιών.  Οι παραβιάσεις τους

Είναι προφανές ότι τα παιδιά πρέπει να απολαμβάνουν το δικαίωμα στη ζωή, να έχουν ασφάλεια, στέγη, φαγητό, υγεία σωματική και ψυχική και έγκαιρη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, να προστατεύονται από τη φτώχεια. Το δικαίωμα στην  εκπαίδευση, την ιδιωτικότητα, την άθληση, τις τέχνες, τα πολιτιστικά αγαθά, τον ελεύθερο χρόνο, το παιχνίδι δεν πρέπει να παραμελούνται, όσο κι αν η ενήλικη κουλτούρα ενδέχεται να θέτει σε δεύτερη μοίρα τα δύο τελευταία, λόγω των δικών της προκαταλήψεων και δημοσιονομικών πιέσεων. Το δικαίωμα στην σκέψη, την ελεύθερη έκφραση και διατύπωση των απόψεων τους πρέπει να προστατεύεται ως έμπρακτη αγωγή στο δημοκρατικό ήθος για έναν υγιή και πνευματικά αυτόνομο αυριανό ενήλικα. Η προστασία από την παιδική εργασία ως απότοκος οικονομικής ανέχειας ή υποτίμησης του γραμματισμού συνιστά αίτιο σχολικής διαρροής. Ένα άλλο ζητούμενο που συχνά απασχολεί αφορά το δικαίωμα των παιδιών διαζευγμένων γονέων να είναι σε ισότιμη επαφή κι επικοινωνία και με τους δύο γονείς. Χρειάζεται δε να τονιστεί πως ο σχολικός εκφοβισμός και  η βαριά παραμέληση συνιστούν κακοποίηση και δεν θα πρέπει να λαμβάνεται αψήφιστα, αντιθέτως επισύρει σοβαρές ποινικές ευθύνες και είναι στο επίκεντρο των μελετών τα τελευταία χρόνια. Μέριμνα απαιτείται να υπάρχει για την ποιοτική, δωρεάν και ισότιμη πρόσβαση  στα μορφωτικά αγαθά, πράγμα που συνεπάγεται την εξατομικευμένη παρέμβαση για τις περιπτώσεις παιδιών με Αναπηρία. Ομοίως, πρέπει να επισημαίνεται το δικαίωμα στην ελεύθερη επιλογή επαγγέλματος και η παροχή κατευθύνσεων για την υποβοήθηση αυτής της διαδικασίας.

Και αν όλα αυτά για το «μέσο» έλληνα συνιστούν αυτονόητες αλήθειες, τότε ίσως πρέπει να αναλογιστεί κανείς τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, τις  συμπεριφορές ανθρώπων που προέρχονται από  διαφορετικές κουλτούρες, μεταναστών τρίτων χωρών και πληθυσμών Ρομά. Πρόκειται αφ΄ ενός για άτομα που τραυματίστηκαν από τη βία του πολέμου, βίωσαν την απώλεια, τον αποχωρισμό , την εγκατάλειψη της πατρίδας, ενώ δεν αποκλείεται ορισμένα από αυτά να βίωσαν τη στρατολόγηση, την εγκληματική αυτή μορφή δολοφονίας της παιδικότητας. Τα άτομα αυτά καλούνται να προσαρμοστούν σε μια εντελώς διαφορετική πολιτισμική και εκπαιδευτική κουλτούρα ενώ δεν αποκλείεται να γίνουν εκ νέου  θύματα, αυτή τη φορά ξενοφοβίας και ρατσισμού ή εργασιακής εκμετάλλευσης. Παράλληλα, συχνά τα παιδιά Ρομά έχουν να αντιμετωπίσουν τη σύγκρουση της οικείας τους κουλτούρας- που προδιαγράφει τη μη κανονική σχολική φοίτηση, τη διαρκή μετακίνηση, τον πρόωρο γάμο, συνθήκες ακραίας φτώχειας, την επαιτεία, την παραβατικότητα, ιδίως για τα αγόρια- με την προσπάθεια από πλευράς της πολιτείας ένταξης των πληθυσμών αυτών αλλά και της προσωπικής επιθυμίας ορισμένων από αυτούς νέων να απεμπλακούν από το φαύλο κύκλο της αμάθειας και της εξαθλίωσης.

Δυστυχώς η φετινή Παγκόσμια ημέρα για τα δικαιώματα του παιδιού μας βρίσκει μουδιασμένους από την επικαιρότητα να βρίθει από τα περιστατικά οργανωμένης και καλά συγκαλυμμένης κακοποίησης και σεξουαλικής βίας κι εκμετάλλευσης. Η κοινωνία παρακολουθεί άναυδη  διερωτώμενη πώς είναι δυνατόν οι γονείς να προβαίνουν σε ανόσιες πράξεις. Ωστόσο, πρέπει να γίνει κατανοητό πως η διαστροφή δυστυχώς δεν αναγνωρίζει τον γονεϊκό ρόλο ως ικανό, στιβαρό ανάχωμα.

Αλλά δεν είναι μόνο οι ακραίες αυτές περιπτώσεις βίας που συνιστούν τροχοπέδη για την ομαλή ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού. Πρέπει να θεωρήσουμε σημαντικές τις περιπτώσεις οικογενειών που ασκούν σωματική ή λεκτική βία και δεν παρέχουν το κατάλληλο πλαίσιο ασφάλειας και άνευ όρων αποδοχής στα νεαρά άτομα. Τα παιδιά έχουν ανάγκη από συζήτηση, κατάλληλη καθοδήγηση, διαρκή ανακατεύθυνση και συνεπή οριοθέτηση για να έχουν την αίσθηση πως δεν μεγαλώνουν σε ένα χαοτικό και ανεξέλεγκτο περιβάλλον. Δυστυχώς, με το πρόσχημα μια δήθεν πιο «παραδοσιακής» και «σκληρής» αγωγής, ενήλικες φροντιστές, συχνά και άθελά τους, βαρυνόμενοι από προσωπικές δυσκολίες και άλυτα συμπλέγματα, μεταφέρουν στα παιδιά ένα δυσβάσταχτο φορτίο ενοχών, μετατρέποντας τα σε εξιλαστήρια θύματα των προσωπικών τους ανεπαρκειών.  Ως συνέπεια, τα παιδιά μεγαλώνουν σε ένα περιβάλλον νοσηρό, που όμως αντιλαμβάνονται ως αγάπη και φροντίδα σε κάποια αρχικά στάδια και αυτό συνιστά μια πραγματική τραγωδία. Ενσωματώνουν μια εντελώς διαστρεβλωμένη αντίληψη για την έννοια του φροντιστή, μια παραμορφωμένη εκδοχή για την αγάπη, δημιουργώντας ανεπανόρθωτα ψυχικά τραύματα που έχουν αντίκτυπο στην ενήλική ζωή με καταστροφικές επιλογές σε επίπεδο συντροφικών, φιλικών, κοινωνικών ακόμη κι επαγγελματικών σχέσεων. Η αίσθηση αυταξίας ναυαγεί, πράγμα που οδηγεί στην παραμέληση της προσωπικής φροντίδας και της μάθησης, οδηγώντας το νέο στη σχολική αποτυχία και σε ανθυγιεινές συνήθειες που υπονομεύουν σχεδόν αμετάκλητα από ένα σημείο και εξής το μέλλον του, αν δεν υπάρξει έγκαιρη και κατάλληλη παρέμβαση. Η αίσθηση εμπιστοσύνης και ασφάλειας είναι εγγενώς διαρρηγμένες και απαιτείται πολύς χρόνος, τεράστιος συναισθηματικός κάματος και ψυχικός πόνος για το άτομο που θα καταφέρει ως ενήλικας να παραδεχθεί τα τραύματα του και να προσπαθήσει να τα θεραπεύσει.

Καταστατικός χάρτης για τα Δικαιώματα των Παιδιών. Η Διεθνής Νομικά Δεσμευτική Κατοχύρωση

Όλα τα παιδιά έχουν συγκεκριμένα δικαιώματα που ορίζονται από τις διεθνείς συμβάσεις, το σύνταγμα και τους νόμους.

Το 1989 η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ψήφισε σχεδόν ομόφωνα τη σύμβαση για τα δικαιώματα του παιδιού ρυθμίζοντας τις υποχρεώσεις των κρατών για την προστασία του παιδιού και τη μέριμνα για την προώθηση και  εφαρμογή των δικαιωμάτων τους, μεταβάλλοντας την αντίληψη ότι συνιστούν  «παθητικούς αποδέκτες φιλανθρωπίας σε ανθρώπινα όντα με ένα ξεχωριστό σύνολο δικαιωμάτων». Η Σύμβαση είναι η πιο ευρέως αποδεκτή συνθήκη παγκοσμίως αναγνωρίζει ότι «η παιδική ηλικία είναι μια ευάλωτη στιγμή και ότι τα παιδιά χρειάζονται ειδική φροντίδα και προστασία». 

Μέσω των 54 άρθρων της, θέτει τα πρότυπα για την ευημερία των παιδιών σε κάθε στάδιο της ανάπτυξής τους, υπό την έννοια  του όρου «παιδί» ως το άτομο κάτω των 18 ετών, ανεξαρτήτως φύλου, προέλευσης, θρησκείας, αναπηρίας.

Η Σύμβαση καθοδηγείται από τέσσερις θεμελιώδεις αρχές που ισχύουν για κάθε παιδί: «Όχι στις Διακρίσεις (άρθρο 2),το καλύτερο συμφέρον του παιδιού (άρθρο 3), επιβίωση, ανάπτυξη και προστασία (άρθρο 6), ελευθερία γνώμης και συμμετοχή (άρθρο 12). 
 

Το 2000 η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών εμπλουτίζει το περιεχόμενό της με την έγκριση δύο πρωτοκόλλων, αφενός για τη μη  συμμετοχή σε ένοπλες συγκρούσεις και αφετέρου για την προστασία από την σεξουαλική εκμετάλλευση. Από το 2014, ένα τρίτο πρωτόκολλο επέτρεψε στα παιδιά να αναφέρουν παραβιάσεις των δικαιωμάτων τους απευθείας στην Επιτροπή Δικαιωμάτων του Παιδιού.

Η Ελλάδα επικυρώνει τη Διεθνή Σύμβαση το 1993, ενώ στις 20 Νοεμβρίου 2020, το Ελληνικό Κράτος και η UNICEF συμφώνησαν από κοινού στην ίδρυση ενός μόνιμου Γραφείου του Οργανισμού στη χώρα ώστε να παρέχεται στήριξη και άμεση συνεργασία για την εκπλήρωση των υποχρεώσεών έναντι των παιδιών. Ως εκ τούτου, το Γραφείο της UNICEF στην Ελλάδα επεκτείνει την υποστήριξή του σε όλους τους κρατικούς φορείς που έχουν ρόλο να διασφαλίσουν ότι και τα δύο εκατομμύρια παιδιά στη χώρα μπορούν να απολαμβάνουν πλήρως τα δικαιώματά τους. Μέχρι σήμερα, η UNICEF έχει έρθει σε επαφή με σειρά κρατικών φορέων, συμπεριλαμβανομένων και πολλών Υπουργείων με γνώμονα ζητήματα όπως η αναδοχή και η αποϊδρυματοποίηση, η συμπεριληπτική εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς, οι δεξιότητες και η απασχόληση των νέων καθώς και η διερεύνηση επιλογών για την πλήρη εξασφάλιση πόρων και χρηματοδοτήσεων για τα παιδιά τα επόμενα χρόνια.

Θεσμοί στήριξης

Επίσης, στην Ελλάδα έχει θεσπιστεί η  Ανεξάρτητη Αρχή του Συνηγόρου Του Παιδιού για το χειρισμό εξατομικευμένων υποθέσεων μετά από αναφορές και την επίλυση ζητημάτων στο πεδίο, ο οποίος αξιοποιεί τις πληροφορίες αναφορών και πραγματοποιεί αυτοψίες  για την όδευση σε συνηγορία. Στο ρόλο του εμπίπτει η επίσκεψη σε σχολεία για την ενημέρωση εκπαιδευτικών και μαθητών , εφόσον η γνώση είναι το ασφαλέστερο μέσο αναχαίτισης του φόβου που ασφαλώς νιώθουν πολλά παιδιά τα οποία βιώνουν κάποια μορφή κακοποίησης. Άλλωστε, για να υπάρχει πραγματική διασύνδεση ανάμεσα στους ανηλίκους και τους ενήλικες που φροντίζουν τα παιδιά και κυρίως τους επαγγελματίες που ασχολούνται με τα παιδιά και επιχειρούν στο πεδίο, θα πρέπει να υπάρχει ενημέρωση, υλική και ηθική τροφοδότηση με προγράμματα δια βίου κατάρτισης. Επίσης, ασχολούνται με ζητήματα που σχετίζονται με τους δημοσιονομικούς περιορισμούς και την επιδοματική πολιτική, τη διοίκηση και το σχολικό πρωτόκολλο.

Επίσης, τα τελευταία χρόνια έχει εισαχθεί στα σχολεία ο θεσμός του Σχολικού Ψυχολόγου που συνοδεύεται από Κοινωνικό Λειτουργό οι οποίοι μπορούν να λειτουργήσουν συμβουλευτικά και καθοδηγητικά. Τα παιδιά εν γένει, μπορούν και πρέπει να απευθύνονται σε ενήλικα που εμπιστεύονται, αν νιώθουν πως παραβιάζονται θεμελιώδη δικαιώματα του.

Ο θεσμός «Υπεύθυνου Προστασίας Ανηλίκων »: (Νόμος 4837/2021 - Πρόληψη και αντιμετώπιση περιστατικών κακοποίησης και παραμέλησης ανηλίκων, Πρόγραμμα «Κυψέλη») είναι  το φυσικό πρόσωπο που ορίζεται, σύμφωνα με το άρθρο 5, σε κάθε μονάδα Φορέα Παιδικής Προστασίας, το οποίο αναλαμβάνει τη συγκέντρωση και καταγραφή των αναφορών περιστατικών κακοποίησης ανηλίκων, τη διαβίβασή τους στον αρμόδιο Εισαγγελέα ή στην πλησιέστερη αστυνομική αρχή ή δυνητικά στις Κοινωνικές Υπηρεσίες των Ο.Τ.Α. α' βαθμού, καθώς και τη χωρίς χρονοτριβή παράλληλη ενημέρωση της διοίκησης του φορέα  για την αναβάθμιση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών σε βρεφικούς, βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς, διατάξεις.

Επίσης, πάντα μπορεί το παιδί ή ενήλικας φροντιστής να απευθύνεται:

• Διεύθυνση Κοινωνικής Προστασίας, Παιδείας και Πολιτισμού του Δήμου Λοκρών, που εδρεύει στην Αταλάντη (Δ/νση: Νικολάου Αβρααμ 1- τηλ: 2233081052- email: pronoialokrwn@gmail.com, και το Κέντρο Κοινότητας με Παράρτημα Ρομά (Ν. Αβραάμ 1- τηλ: 2233022191, email: kentrokoin.dimoslokron@gmail.com )
• Στο 1056, Εθνική Γραμμή SOS για Παιδιά, αφορά ακόμα και την Πρόληψη κι Ευαισθητοποίηση, την Ενδοοικογενειακή Βία κ.α, ενώ διαθέτει chat ως επιλογή τρόπου επικοινωνίας
• Στο Κέντρο Κοινωνικής Πρόνοιας Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας με Παράρτημα Προστασίας του Παιδιού https://kkppstereas.gr/prostasias-pediou/ , Δ/νση: Σμύρνης 25 Λαμία, Τ.Κ. 35132, Λαμία τηλ :2231351126, 127 και στο Παράρτημα ΑμεΑ Φθιώτιδας Παράρτημα ΑμεΑ Φθιώτιδας, Π.Ε.Ο. Λαμίας – Λάρισας, Τ.Κ. 35010, Δομοκός: τηλ: 2232350110
• Στο 10306, για ανώνυμες υπηρεσίες συμβουλευτικής, υποστήριξης και καθοδήγησης για εφήβους, γονείς, εκπαιδευτικούς, παρεμβάσεις σε γονείς μαθητών Δημοτικού : 10 συνεδρίες τηλεφωνικά η με βίντεο-κλήση
• Στο Χαμόγελο του Παιδιού: https://www.hamogelo.gr/
• Στο 116111, Ευρωπαϊκή Γραμμή Υποστήριξης Παιδιών
• Στο αστυνομικό τμήμα της περιοχής: (Α.Τ. Λοκρών : 1ο χλμ Ε.Ο. Αταλάντης - Σκάλα Αταλάντης, Τ.Κ. 352 00 - Αταλάντη Φθιώτιδας, e-mail: atatalantis@astynomia.gr, Αξιωματικός Υπηρεσίας: 22330 22202), για υποβολή καταγγελίας με αυτόφωρη διαδικασία. Επίσης, στον Τοπικό Εισαγγελέα
• Κέντρα Διεπιστημονικής Αξιολόγησης, Συμβουλευτικής και Υποστήριξης (ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ.)- τηλ: 2231066162-2231066163- Email: mail@kesy.fth.sch.gr- Δ/νση: Π. Μπακογιάννη 2 - Λαμία 35132 (Όπισθεν Αστυνομίας), για τη μαθησιακή αξιολόγηση και συμβουλευτική- https://kesy.fth.sch.gr/
• Κ.Ε.Σ.Υ. – Συμβουλευτική στον Επαγγελματικό Προσανατολισμό, τηλ: 22310 66162, email: sep@kesy.fth.sch.gr, Δ/ση: Π. Μπακογιάννη 2, Λαμία

Καταλήγοντας, για την προάσπιση της παιδικής ηλικίας είναι σκόπιμη όχι μόνο η δράση των θεσμών και των δικτύων  παρέμβασης κι αντιμετώπισης. Απαιτείται η κοινωνία να καλλιεργεί διαρκώς τα αντανακλαστικά της και να είναι σε εγρήγορση για την ανενδοίαστη κι αδιαπραγμάτευτη με υποχρεωτικό χαρακτήρα αναφορά ανά πάσα στιγμή, για την προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού.

Έλενα Κυριάκου

Φιλόλογος ΠΕ02, Παιδαγωγός Ειδικής Εκπαίδευσης

Αντιδήμαρχος Κοινωνικής Προστασίας, Παιδείας και Δια Βίου Μάθησης και Πολιτισμού